Khám phá về loài chó, nguồn cảm hứng bất tận của nghệ thuật trong hơn 2000 năm qua

Không chỉ là một trong những loài vật nuôi được yêu thích nhất, chó còn là một nguồn cảm hứng bất tận của nghệ thuật trong hàng ngàn năm qua.

Loài chó xuất hiện khá phổ biến trong tất cả các loại hình nghệ thuật. Có thể nói, trong tất cả các loài động vật, chó là chủ đề được ưa chuộng chất trong nghệ thuật, đặc biệt là các tác phẩm hội họa, điêu khắc, hay nhiếp ảnh. Trong các tác phẩm xuyên suốt tiến trình lịch sử nghệ thuật, chó thường xuất hiện bên cạnh các thành viên Hoàng gia, trong bức chân dung độc lập với các chi tiết sáng tạo. Tuy nhiên, chúng ta còn rất nhiều điều để nói thêm về loài chó. Chúng đóng vai trò của người bảo hộ, luôn trung thành và tình cảm với chủ nhân. Vậy nên, không quá ngạc nhiên khi hình ảnh của loài chó được đưa vào khá nhiều trong lịch sử nghệ thuật thị giác trong hàng ngàn năm.

Loài chó trong lịch sử nghệ thuật

Trong hàng nghìn năm, con người đã dành tình yêu và sự tôn trọng lớn cho loài chó. Minh chứng là các tác phẩm hội họa và điêu khắc khắc họa chân dung loài chó. Chúng thậm chí đã xuất hiện trong nghệ thuật từ thời cổ đại. Tại thành phố cổ Pompeii của La Mã, người ta đã tìm thấy một tác phẩm khảm loài chó tại ngôi biệt thự nổi tiếng mang tên “House of the Tragic Poet”. Ngôi biệt thực được xây dựng khoảng cuối thế kỷ 1 TCN, bởi vậy, tác phẩm này cũng phải có niên đại tương đương với ngôi biệt thự. Dòng chữ “Cave Canem” bên dưới bức khảm có ý nghĩa là “Đề phòng chó dữ”. Dòng chữ này được cho là có mục đích cảnh báo khách đến thăm rằng bên trong có chó dữ.

“Cave Canem” tại biệt thự “House of the Tragic Poet”

Chó cũng xuất hiện trong nghệ thuật của năm 1 CN. Một trong những ví dụ tiêu biểu là bức tượng 2 con chó được tìm thấy gần Lanuvio, Ý vào năm 1774. Một họa sĩ và nhà môi giới nghệ thuật có tên gọi Gavin Hamilton đã khám phá ra một vùng đất với tên gọi Dog Mountain (Núi của loài chó). Tại đây, họ đã khai quật được nhiều đồ vật, trong đó có tác phẩm điêu khắc cẩm thạch khắc họa hai con chó. Theo như Viện bảo tàng Anh Quốc, họ không thể xác định chính xác niên đại của những tác phẩm này, nhưng có thể khẳng định chúng xuất hiện trong khoảng năm 1 CN – năm 199 CN.

Tượng cẩm thạch, thế kỷ 1 CN – 199 CN (Ảnh: Bảo tàng Anh Quốc)

Chó nổi tiếng là một loài vật sống tình cảm. Đặc điểm này được khắc họa rõ nét trong các tác phẩm nghệ thuật của thời kỳ Phục hưng. Xuất hiện phổ biến trong các tác phẩm này là hình ảnh các nhân vật Hoàng gia hoặc những nhân vật thuộc tầng lớp trên của xã hội bên cạnh loài vật nuôi này. Tiêu biểu là tác phẩm “Bức chân dung người phụ nữ quý tộc” (1580) của danh họa Lavinia Fontana. Hiện lên trong họa phẩm là vị tân nương quý tộc người Bolognese. Cô xuất hiện trong bộ trang phục lỗng lẫy với bộ trang sức lấp lánh bên cạnh con chó con. Khung nền màu đen càng làm nổi bật sự giàu có, xa hoa của nhân vật chính.

Tác phẩm “Portrait of a Noblewoman” của họa sĩ Lavinia Fontana, ca. 1580. (Ảnh: National Museum of Women in the Arts)

Mặc dù phần lớn họa sĩ Phục hưng đều khắc họa hình ảnh loài chó trong bối cảnh Hoàng gia, một số khác cũng khắc họa chúng trong hoàn cảnh lao động. Tiêu biểu là tác phẩm “Hunters in the Snow” (thợ săn trong tuyết) của danh họa Pieter Bruegel. Tác phẩm khắc họa hình ảnh hai người đàn ông đang dẫn theo một đàn chó trung thành đi săn. Mặc dù hai người thợ săn, thực chất, mới là chủ thể của tác phẩm, những con chó xuất hiện trong khung hình lại là đối tượng thu hút và đem lại nhiều xúc cảm cho người xem hơn. Quay về sau một ngày đi săn thất bại, đầu chúng cúi xuống như thể hiện sự thất vọng và xấu hổ.

Tác phẩm “The Hunters in the Snow” của họa sĩ Pieter Bruegel, 1565. (Ảnh: Kunsthistorisches Museum)

Sau thời kỳ Phục hưng và trong suốt thế kỷ 18, hình ảnh những con chó mới sinh đã được tiêu chuẩn hóa. Chúng dần trở thành nhân vật chính của tác phẩm. Họa sĩ nổi tiếng Paul Gaugin đã tạo dấu ấn lên dòng tranh Tĩnh vật với tác phẩm “Still Life with Three Puppies” (Tranh tĩnh vật với ba chú chó con) (1888). Đây cũng chính là tác phẩm mở đường cho chủ đề hiện thực, nó đã truyền cảm hứng cho rất nhiều tác phẩm in của Nhật Bản và tranh minh họa cho sách truyện Trẻ em.

Tác phẩm “Still Life with Three Puppies” của họa sĩ Paul Gauguin, 1888. (Ảnh: MoMA)

Ngay sau Gauguin, họa sĩ người Mỹ Cassius Marcellus Coolidge đã cho ra đời một trong những bộ sưu tập nổi tiếng nhất thời đại với chủ đề động vật mang tên “Dogs Playing Poker” (Những chú chó chơi bài). Bộ sưu tập này được thực hiện trong khoảng năm 1894-1910, với tác phẩm đầu tiên mang tên “Poker Game” và kéo theo sau đó là 16 tác phẩm được đặt hàng cho một chiến dịch quảng bá xì gà vào năm 1903. Xuất hiện trong mỗi tác phẩm là hình ảnh một nhóm các con chó đang chơi bài. Có thể nói, loạt tác phẩm này đã vô cùng nổi tiếng tại Mỹ trong hàng chục năm cho tới tận giai đoạn đương đại.

Tác phẩm “A Friend in Need” trong bộ sưu tập “Dogs Playing Poker” của họa sĩ Cassius Marcellus Coolidge, 1903

Sau này, hình ảnh của loài chó còn được đưa vào rất nhiều trào lưu nghệ thuật khác nhau, từ hiện thực cho tới trừu tượng. Tới thời kỳ đương đại, Jeff Koons đã sáng tạo một trong những tác phẩm nghệ thuật về loài chó nổi tiếng nhất mọi thời đại. Tác phẩm khổng lồ của ông mang tên “Balloon Dog” đã thu hút đông đảo sự chú ý của công chúng, đồng thời đã tạo cảm hứng cho các nhà thiết kế nội thất. Bên cạnh tác phẩm đại chúng trên, ông còn nổi tiếng với tác phẩm “Puppy” được thực hiện vào năm 1995. Cao xấp xỉ 12.50 m, tác phẩm khổng lồ này được kết từ hàng ngàn bông hoa và được trưng bày tại bảo tàng Guggenheim ở Bilbao, Tây Ban Nha.