Khám phá về Mèo, nguồn cảm hứng bất tận của hội họa

Với dáng vẻ quyến rũ, lả lơi, và đầy đặn, mèo-loài vật nuôi vô cùng tinh ranh đã trở thành nguồn cảm hứng xuyên suốt của rất nhiều loại hình nghệ thuật, mà đặc biệt là hội họa trong hàng thế kỷ.

Ở thời đại Internet bùng nổ, mèo có lẽ là một loài vật được yêu thích nhất. Hình ảnh mèo xuất hiện dày đặc trên các phương tiện truyền thông, trong những tấm ảnh hay những thước phim với vẻ nghịch ngợm, ranh mãnh, hoặc ngộ nghĩnh. Điều này đã chứng minh sức hút lớn của loài vật nuôi này đối với đông đảo giới họa sĩ. Tuy vậy, không phải chờ tới khi mạng xã hội bùng nổ thì chủ đề mèo mới trở nên phổ biến trong hội họa. Nó thực chất đã xuất hiện rộng rãi trong hội họa thời kỳ cổ đại.

Từ thời kỳ cổ đại cho tới đương đại, mèo là nguồn cảm hứng bất tận và xuyên suốt của hội họa. Trong bài viết này, chúng ta hãy cùng tìm hiểu về mèo như một chủ đề được đặc biệt ưu ái trong hội họa.

Hội họa lăng tẩm Ai-cập cổ đại

Xuyên suốt tiến trình lịch sử hội họa, chủ đề mèo được đặc biệt yêu thích bởi họa sĩ Ai-cập cổ đại. Người Ai-cập tôn thờ loài động vật này bởi tình cảm, tư thế đĩnh đạc, và khả năng săn bắt của nó. Họ liên hệ mèo với thần thánh bởi những điểm tương tự và thường xuyên kết hợp chúng trong các tác phẩm điêu khắc, hội họa trên, và, đặc biệt là tại các lăng tẩm.

Hình ảnh mèo xuất hiện như một chi tiết trang trí trên những chiếc quách của các vị vua chúa Ai-cập cổ đại và các bức tường xung quanh chúng. Bên cạnh đó, mèo còn xuất hiện tại địa điểm chôn cất. Được coi là một thành viên trong gia đình, khi chủ nhân chết, mèo sẽ được chôn theo để đi theo chủ nhân của nó tới thế giới bên kia.

Bên trong lăng mộ của vua Nebamun (thế kỷ 14 TCN) Ảnh: Albertis Window

Chiếc quách của Hoàng tử Thutmose (thế kỷ 14 TCN)

Hội họa Trung Hoa

Với kỹ năng săn bắt tương tự loài hổ (và sau này là khả năng kiểm soát sinh vật gây hại), mèo là loài vật nuôi được ưa chuộng tại Trung Quốc trong hàng nghìn năm. Bởi vậy, xuất hiện phổ biến trong hội họa Trung Quốc là hình ảnh mèo trong những hoạt động thường nhật như: săn bắt những con vật nhỏ, khám phá vùng xung quanh, hoặc cuộn tròn người trong giấc ngủ trưa.

Mèo tiếp tục là một nguồn cảm hứng bất tận của hội họa và nghệ thuật thư pháp của Trung Hoa bởi dáng vẻ quyến rũ, lả lơi, bên cạnh những đường nét tròn trịa của nó.

Zhu Ling, ‘Con mèo đen và hoa thủy tiên’ (thế kỷ 19)
Ảnh: The Metropolitan Museum of Art

Xu Gu, ‘Mèo và bướm’ (thế kỷ 19)
Ảnh: The Metropolitan Museum of Art

Tranh in mộc bản Nhật Bản

Hình ảnh mèo được xuất hiện phổ biến trong các tác phẩm in mộc bản Nhật Bản hay còn gọi là Ukiyo-e (“tranh sông nước”).

Mèo được khắc họa khá phong phú trong loại tranh này. Chúng xuất hiện bên trong ngôi nhà, là chủ thể của bức tranh. Tương tự như vật, một vài họa sĩ khác khắc họa hình ảnh mèo bên cạnh chủ nhân của nó, thường là một người phụ nữ đẹp. Ngoài ra, mèo đã được nhân cách hóa. Chúng xuất hiện trong các trang phục và dáng vẻ của con người.

Utagawa Hiroshige, ‘Ruộng lúa Asakusa và lễ hội Torinomachi’ (1857)
Ảnh: Hiroshige, qua Wikimedia Commons

Utagawa Hiroshige, ‘Cat Crossing to Eat’ (1830-1844)
Ảnh: Hiraki Ukiyo-e Foundation qua Artsy

Áp phích Fin de siècle

Bên cạnh hình ảnh vũ công cancan và những quán cà phê, mèo cũng là một chủ đề phổ biến của các tấm áp phích fin de siècle của Pháp. Chúng xuất hiện dày đặc trên những tấm áp phích của thời kỳ Belle Époque (trong tiếng Pháp có nghĩa là “Thời kỳ tươi đẹp”), từ những tờ quảng cáo quán rượu cho tới các sản phẩm trà.

Tương tự trong tranh in mộc bản Ukiyo-e, mèo được khắc họa khá đa dạng trong áp phích Fin de siècle. Chúng có thể đóng vai trò là chủ thể của tác phẩm mà cũng có thể được sử dụng để nhấn mạnh khung cảnh ấm áp của gia đình, thu hút sự chú ý của người xem tới sự ấm áp, thân thuộc mà sản phẩm được quảng áo sẽ đem lại cho họ.

Théophile-Alexandre Steinlen, ‘Tournée du Chat Noir de Rodolphe Salis’ (1896)
Théophile Steinlen qua Wikimedia Commons

Théophile Steinlen, ‘Compagnie française des chocolats et des thés’ (1895-1900)
Théophile Steinlen [CC0], qua Wikimedia Commons

Georges Meunier, ‘Papier à cigarettes Job’ (1894)
Ảnh: Gallica

Nghệ thuật đương đại

Tương tự các thời kỳ trước, mèo tiếp tục là một nguồn cảm hứng cho giới nghệ sĩ đương đại.

Tương tự nghệ sĩ giai đoạn về trước, nghệ sĩ đương đại có lối tiếp cận vô cùng đa dạng và sáng tạo với chủ đề này. Họ sử dụng vô vàn chất liệu, dụng cụ, phong cách khác nhau. Tất cả là minh chứng cho sự phổ biến của loài vật mèo trong các loại hình nghệ thuật mà đặc biệt là hội họa.